Zmiany klimatu uderzają w wiele sektorów, w tym w rolnictwo. Niesie to ze sobą szereg negatywnych konsekwencji, takich jak niekorzystne zmiany w temperaturze czy zmniejszanie się dostępności wody. Jak klimat wpływa na rolnictwo, z jakimi problemami w związku ze zmianami klimatu borykają się rolnicy i w jaki sposób systemowo radzić sobie z tymi wyzwaniami?

Zmiany klimatu — coraz bardziej widoczne

Zmiany klimatu nie są już kwestią przyszłości, ale są zauważalne tu i teraz. Już obserwować można negatywne skutki dla sektora rolnictwa, takie jak ekstremalne susze, powodzie czy nowe szkodniki i choroby roślin. Te niepokojące zmiany prowadzą do strat w produkcji żywności i stanowią poważne wyzwanie dla rolników na całym świecie, nie tylko w Polsce.

Wzrost temperatur zmienia cykl rozwojowy i wydłuża okres wegetacyjny roślin. Wymusza to także zmiany terminów, w jakich wykonuje się szereg prac agrotechnicznych. Zwiększające się prawdopodobieństwo występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych także stanowi zagrożenie dla rolnictwa i rentowności upraw. Grad, nawałnice niszczące uprawy i uniemożliwiające zbiory czy nawet trąby powietrzne to zjawiska, które występują zauważalnie częściej niż w dawniejszych latach.

Podsumowujący rok 2022 raport wydany przez organizację Christian Aid mówi, że upały i susza w Europie spowodowały straty wynoszące 20 miliardów dolarów oraz kilkunastoprocentowy wzrost cen żywności. Światowa Organizacja Meteorologiczna podaje w raporcie The State of the Climate in Europe 2022, że nasz kontynent jest rejonem najszybciej ocieplającym się na świecie.

Jak sytuacja ta wpływa na rolnictwo na naszym podwórku?

Wpływ klimatu na rolnictwo w Polsce

Polscy rolnicy już walczą ze skutkami ocieplenia klimatu. W związku z zaburzeniem sezonu wegetacyjnego rośliny rozwijają się wolniej i narażone bywają na spore uszkodzenia po późnych przymrozkach. W trudnym dla sadowników roku 2017 takie właśnie warunki oraz gradobicia skutkowały zmniejszeniem plonów o prawie jedną trzecią w porównaniu do lat ubiegłych.

Ponadto wraz ze wzrostem temperatur pojawia się w naszym kraju wzmożony problem ze szkodnikami. W jednym, wydłużonym okresie wegetacyjnym występuje przykładowo kilka, a nie jedno pokolenie mszyc, a cieplejsze zimy sprzyjają wzrostowi występowania nicieni.

Z powodu występujących w ostatnich latach gwałtownych skutków zmian klimatu wydaje się, że to problem aktualny dopiero od niedawna, a tymczasem ocieplenie klimatu w Polsce obserwowane jest od dekad. Średnie trendy temperatury powietrza oraz usłonecznienia rosną już od lat 80. ubiegłego wieku, bilans wodny jest niekorzystny i się pogłębia. Prowadzi to do stanu suszy, która pojawia się w naszym kraju wprawdzie regularnie, ale coraz częściej. W latach 1951-1981 susza występowała raz na pięć lat, od 2013 roku susza występuje każdego roku. Jakie są źródła tych zmian klimatu?

Kryzys klimatyczny — przyczyny

Obserwowany wzrost temperatury w skali ogólnoświatowej jest bezpośrednio powiązany z długotrwałą działalnością człowieka, szczególnie w kontekście użytkowania paliw kopalnych. Węgiel, ropa i gaz, używane przez wiele lat jako główne źródła energii w produkcji elektryczności, funkcjonowaniu transportu czy przemyśle przyczyniają się do tego globalnego zjawiska.

Wpływ rolnictwa na klimat jest także znaczący. Sektor rolniczy jest odpowiedzialny za istotną część emisji szkodliwych gazów cieplarnianych, takich jak metan i podtlenek azotu, które powstają między innymi w wyniku hodowli zwierząt gospodarskich oraz stosowania nawozów azotowych.

Ponadto wprowadzanie na skalę przemysłową nawozów i pestycydów do ekosystemu prowadzi do zanieczyszczenia wód gruntowych i cieków wodnych, co z kolei wywołuje zakwaszenie wód oraz eutrofizację, czyli szkodliwe w skutkach przeżyźnienie. Zmiana użytkowania ziemi z terenów zielonych na użytki rolne przyczynia się również do osłabienia zdolności lasów do naturalnego pochłaniania CO₂, co utrudnia bilansowanie emisji dwutlenku węgla.

Jak widać, klimat i rolnictwo są nierozerwalnie połączone — jedno wpływa na drugie w dynamicznym procesie. Aby przeciwdziałać negatywnym konsekwencjom tych wzajemnych oddziaływań, niezbędne jest dążenie do zrównoważonego rolnictwa, opartego na nowoczesnych metodach uprawy roli i technologiach, które będą wspierać ochronę środowiska. Nowoczesne rozwiązania rolnictwa zrównoważonego będą służyć zarówno poprawie efektywności pracy na roli, jak i tworzeniu lepszego klimatu na ziemi.

Nowoczesne podejście do rolnictwa i innowacyjna technologia w walce ze skutkami zmian klimatu

Ignorowanie zmian klimatycznych na dłuższą metę nie jest żadnym rozwiązaniem. Każdy rolnik indywidualnie radzi sobie z zagrożeniami suszą, ulewami czy gradobiciem, jednak działać można i trzeba także z perspektywy bardziej globalnej. Z pomocą przychodzą polityka rolna oraz nowoczesna technologia i innowacyjne produkty do zarządzania gospodarstwem.

Czy rolnictwo węglowe jest rozwiązaniem?

Rolnictwo w Unii Europejskiej reguluje Wspólna Polityka Rolna, w skrócie WPR. W ostatniej reformie WPR z 2021 roku zaproponowano model biznesowy, który ma wspierać osiągnięcie neutralności klimatycznej Unii Europejskiej do 2050 roku.

Mowa o mającym pomóc Europie w osiągnięciu celu, jakim jest bezpieczeństwo klimatyczne, rolnictwie węglowym. To praktyki ograniczające emisję dwutlenku węgla i zatrzymujące go w glebie.

Choć rolnicy nie podchodzą do tego tematu z entuzjazmem, to już od dawna wykonują na co dzień praktyki wpisujące się w ten nurt. Chodzi mianowicie o uprawy okrywowe, stosowanie międzyplonu, ekstensywny wypas zwierząt na TUZ czy stosowanie nawozów organicznych. W jaki sposób rolnik ma nawet zarabiać na modelu rolnictwa węglowego? Będzie odsprzedawał tzw. kredyty węglowe o równowartości zatrzymanego w gospodarstwie dwutlenku węgla.

W perspektywie czasu dzięki rolnictwu węglowemu poprawić mają się także żyzność gleby oraz jej zasobność w wodę. Dodatkowo obniżyć się mają koszty produkcji rolnej. Praktyki te stosowane są już w USA i Australii, a w Europie w Belgii i Finlandii.

Jednak nie tylko nowe praktyki rolnicze mają pomóc w walce z ociepleniem klimatu, a także innowacyjna technologia.

Technologia w służbie walki ze zmianami klimatu

Producenci maszyn rolniczych wychodzą naprzeciw potrzebom rolników i ich oferta dostarcza narzędzia przydatne do osiągania zrównoważonych celów w rolnictwie.

Jednym z takich narzędzi jest Landini Fleet Management (LFM), czyli zaawansowany system umożliwiający zarządzanie flotą, który monitoruje zużycie paliwa, efektywność maszyn oraz ich wydajność w czasie rzeczywistym.

Jak działa Landini Fleet Management?

LFM korzysta z precyzyjnej technologii GPS, narzędzi analizy danych i systemów monitoringu w celu dostarczania operatorom precyzyjnych informacji na temat ich maszyn oraz operacji rolniczych. Na przykład LFM jest w stanie śledzić lokalizację i ruch maszyn, ich spalanie paliwa, godziny pracy i zużycie energii. Te dane są gromadzone i analizowane, a następnie wykorzystywane do optymalizacji wydajności maszyn i redukcji ich wpływu na środowisko.

Korzyści dla rolników

Ta innowacyjna technologia pomaga w walce ze zmianami klimatycznymi poprzez optymalizację wykorzystania zasobów, co przekłada się na zmniejszenie emisji CO₂.

Dodatkowo zaawansowana analiza danych dostarczanych przez LFM pozwala na bardziej precyzyjne zarządzanie uprawami, co jest jednym z filarów koncepcji, jaką jest rolnictwo zrównoważone. Dzięki analizie stanu gleby można skuteczniej zarządzać nawadnianiem, zakupami nasion, planem siewu i nawozami, co ogranicza negatywny wpływ działań rolniczych na środowisko oraz wspiera walkę ze zmianami klimatycznymi.

Walka ze zmianami klimatu jest złożonym procesem, który wymaga udziału różnych podmiotów na wielu płaszczyznach.

Rolnicy, politycy, a także konsumenci powinni zaangażować się w dialog na ten temat, aby dostosowanie się do zmian klimatu przebiegało z jak największą korzyścią dla wszystkich.